ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΓΓ ΥΔΔΑΔ
ΣΤΟ WORKSHOR ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ
ΠΑΤΡΑ, 25-1-2013
Αξιότιμε κε. Πρόεδρε του Δικηγορικού Συλλόγου Πατρών,
Αξιότιμε κα. Πρόεδρε της Συντονιστικής Επιτροπής Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδος και του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών, Πειραιώς, Αιγαίου και Δωδεκανήσου,
Αξιότιμη κα. Πρόεδρε του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Πατρών,
Αξιότιμοι κ.κ. Καθηγητές,
Αγαπητές φίλες, Αγαπητοί φίλοι
Εκ μέρους του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Υπουργού κου Αντώνη Ρουπακιώτη, έχω την τιμή να χαιρετίσω το Διαδραστικό Εργαστήριο, που θα λάβει χώρα σήμερα και αύριο, με θέμα “Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα: Ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο και πρακτική”, η οποία συνδιοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η οποία εντάσσεται σε μία σειρά από εκδηλώσεις, που ξεκίνησαν από την Αθήνα τον περασμένο Ιούνιο, συνεχίσθηκαν στη Θεσσαλονίκη και θα ολοκληρωθούν στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Η σημερινή ημερίδα διεξάγεται σε μια εποχή δύσκολη για την Ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα απαιτητική για την ίδια την Ελληνική Δικαιοσύνη, η οποία αφενός καλείται να λύσει αποφασιστικά τα προβλήματα, που η ίδια αντιμετωπίζει, αφετέρου δε να δώσει άμεσες απαντήσεις στις αγωνίες της Ελληνικής κοινωνίας, προκειμένου να αποκατασταθεί εκ νέου η σχέση εμπιστοσύνης Δικαιοσύνης- πολιτών.
Στο πλαίσιο αυτό, η θεματική της σημερινής ημερίδας, σχετικά με το Ευρωπαϊκό και Εθνικό θεσμικό πλαίσιο της διαμεσολάβησης και την πρακτική εφαρμογή της στην Ελλάδα, εμφανίζεται πιο επίκαιρη από ποτέ.
Όλοι μας άλλωστε αναγνωρίζουμε και βιώνουμε ιδιαίτερα την παρούσα περίοδο τις καθυστερήσεις, που παρατηρούνται στην απονομή της Δικαιοσύνης και οδηγούν σε πολλές περιπτώσεις σε φαινόμενα «αρνησιδικίας» και επιτείνουν το αίσθημα ατιμωρησίας και έλλειψης δικαίου για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Κατά συνέπεια, η κοινωνία των πολιτών αλλά και των παραγωγικών φορέων και δυνάμεων του τόπου απαιτεί την εξεύρεση εναλλακτικών και ευέλικτων μηχανισμών επίλυσης ιδιωτικών διαφορών, που θα συμβάλλουν στην ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνει τη σπουδαιότητα της σημερινής ημερίδας και τη σημασία των απόψεων που θα παρουσιάσουν οι εκλεκτοί και εξειδικευμένοι εισηγητές.
Για το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η άμεση αντιμετώπιση των σημαντικών καθυστερήσεων στην απονομή της Δικαιοσύνης αποτελεί πρόκληση και ύψιστη προτεραιότητα.
Οι δε προσπάθειες του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν εξαντλούνται μόνο στην ανάληψη σχετικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, αλλά επεκτείνονται και στην προώθηση και ενεργοποίηση αποτελεσματικών μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών.
Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε ότι ο θεσμός της διαμεσολάβησης αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά όπλα στη φαρέτρα του Υπουργείου, ο οποίος πιστεύουμε ότι θα συμβάλλει αποφασιστικά στην ταχύτερη επίλυση ιδιωτικών διαφορών.
Ο θεσμός της διαμεσολάβησης λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία σε πολλές έννομες τάξεις του κόσμου και η σχετική εμπειρία καταδεικνύει τα πολλαπλά οφέλη του θεσμού, τα οποία επιγραμματικά, αναφέρονται στην αμεσότητα της διαδικασίας, στο χαμηλό κόστος αυτής, αλλά και στην καλλιέργεια μεταξύ των πλευρών μιας διαφορετικής νοοτροπίας και προσέγγισης, η οποία βασίζεται στη σύνθεση των διαφορετικών απόψεων και όχι στη σύγκρουση αντίθετων συμφερόντων, με αποτέλεσμα ο θεσμός της διαμεσολάβησης να καθίσταται ιδιαίτερα ελκυστικός.
Σε έναν κόσμο, στον οποίο οι έννοιες της αβεβαιότητας και της δικαστικής εκκρεμότητας είναι συνώνυμες καθυστερήσεων και ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας για οποιαδήποτε επένδυση, η ύπαρξη σύγχρονων και ευέλικτων μηχανισμών, μέσω των οποίων οιαδήποτε διαφορά θα λύνεται γρήγορα και με μικρό κόστος, συμβάλλει στην ανάπτυξη και την επιχειρηματικότητα.
Πέρα από την αμεσότητα της διαδικασίας και το χαμηλό κόστος της, το πιο σημαντικό, ίσως, στοιχείο της διαμεσολάβησης αποτελεί το γεγονός ότι η τελική απόφαση της διαμεσολάβησης αποτελεί προϊόν της ελεύθερης βούλησης και ενεργούς συμμετοχής και διαπραγμάτευσης των ίδιων των μερών και δεν επιβάλλεται από τρίτο πρόσωπο, όπως συμβαίνει με τις δικαστικές ή διαιτητικές αποφάσεις. Αποτέλεσμα δε είναι αφενός υψηλά ποσοστά υλοποίησης των αποφάσεων, αφετέρου δε εξασφάλιση κοινωνικής ειρήνης και αρμονικές σχέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, σε αντίθεση με τις δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες, όπως όλοι γνωρίζουμε εκδίδονται μετά από πολυετή διαμάχη και οι οποίες δημιουργούν σχέση νικητή- ηττημένου μεταξύ των διαδίκων μέρων, με ο,τι αυτό συνεπάγεται.
Από τα ανωτέρω, προκύπτει και αποδεικνύεται ότι ο θεσμός της διαμεσολάβησης αποτελεί πραγματικά καινοτομία και εισάγει νέα ήθη νομικού πολιτισμού, μακριά από στείρες αντιδικίες και Δικαστικές αίθουσες.
Σχετικά με την εισαγωγή της διαμεσολάβησης στην Ελληνική έννομη τάξη και πραγματικότητα, ο νομοθέτης κατά την ενσωμάτωση της υπ’ αρ. 52 του έτους 2008 Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, με το νόμο 3898/2010 για τη διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, επέλεξε και διαμόρφωσε ένα ιδιαίτερο νομικό καθεστώς το οποίο είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής έννομης τάξης, προκειμένου να εξασφαλισθεί η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη διείσδυση του θεσμού στην Ελλάδα.
Εντός του ανωτέρω θεσμικού πλαισίου του νόμου 3898/2010, το τελευταίο έτος, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, προέβη σε όλες τις προσήκουσες ενέργειες και στην έκδοση των απαραίτητων Αποφάσεων για την ενεργοποίηση και λειτουργία του θεσμού της διαμεσολάβησης.
Συγκεκριμένα, το Δεκέμβριο του 2011, εκδόθηκε το υπ’ αρ. 123/2011 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ Α’ 255/9-12-2011), με το οποίο καθορίσθηκαν οι όροι και προϋποθέσεις αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών, οι οποίοι σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου 3898/2010, είναι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, που συστήνονται από τουλάχιστον ένα Δικηγορικό Σύλλογο και τουλάχιστον ένα Επιμελητήριο και αποτελούν τους αποκλειστικούς φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης διαμεσολαβητών και παρέχουν τα εχέγγυα για την άρτια εκπαίδευση των υποψηφίων διαμεσολαβητών, γεγονός που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του θεσμού.
Ως συνέπεια του ανωτέρω Προεδρικού Διατάγματος, σήμερα έχουν ήδη συσταθεί οι φορείς κατάρτισης από τους Δικηγορικούς Συλλόγους Αθηνών, Πειραιά και Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με κατά τόπους Επιμελητήρια και είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω ότι με την υπ’ αρ. 894/11-1-2013 απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία έχει ήδη δημοσιευθεί στο υπ’ αρ. 43Β ΦΕΚ χορηγήθηκε άδεια λειτουργίας στο Φορέα Κατάρτισης Διαμεσολαβητών με την επωνυμία «ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ» και εντός του Φεβρουαρίου 2013 θα ξεκινήσει η εκπαίδευση των πρώτων υποψήφιων διαμεσολαβητών αλλά και των πρώτων εκπαιδευτών διαμεσολαβητών. Θέλουμε να πιστεύουμε πως άμεσα και οι λοιποί φορείς κατάρτισης των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών και Θεσσαλονίκης θα ακολουθήσουν τον Πειραιά και θα ολοκληρωθούν οι απαραίτητες διαδικασίες, ώστε να λειτουργήσουν φορείς κατάρτισης και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
Παράλληλα, από το 2011 έχει συγκροτηθεί η Επιτροπή Πιστοποίησης Διαμεσολαβητών, που αποτελεί το μόνο θεσμικό όργανο της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα και ακρογωνιαίο λίθο της όλης προσπάθειας. Η Επιτροπή, στην οποία προεδρεύει ο Ομότιμος Καθηγητής κ. Λάμπρος Κοτσίρης και μέλη της αποτελούν εκπαιδευμένοι διαμεσολαβητές με βαθειά γνώση και πολυετή εμπειρία σε θέματα διαμεσολάβησης, έχει αναλάβει το έργο της πιστοποίησης των υποψήφιων διαμεσολαβητών και της εν γένει προώθησης της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα.
Ήδη έχει υπογραφεί η Υπουργική Απόφαση, με την οποία πιστοποιείται ο πρώτος κατάλογος διαπιστευμένων διαμεσολαβητών και οι οποίοι θα τεθούν άμεσα στην διάθεση και υπηρεσία των πολιτών, προκειμένου οι τελευταίοι να μπορούν να προσφεύγουν στο θεσμό της διαμεσολάβηση για την άμεση επίλυση των ιδιωτικών διαφορών. Παράλληλα, κατόπιν σχετικής νομοθετικής πρωτοβουλίας εκ μέρους του Υπουργείου, ξεπεράσθηκε ένα σημαντικό εμπόδιο και πλέον έχει καταστεί δυνατή η εξέταση σημαντικού αριθμού φακέλων υποψηφίων διαμεσολαβητών, οι οποίοι είχαν εκπαιδευθεί στην Ελλάδα από φορείς κατάρτισης της αλλοδαπής. Έτσι, πλέον, αναμένεται άμεσα ο σχετικός πίνακας των διαπιστευμένων διαμεσολαβητών να εμπλουτισθεί και με άλλους διαμεσολαβητές, οι οποίοι και θα αποτελούν τους καλύτερους πρεσβευτές, για την προώθηση και επιτυχία του θεσμού.
Επιπρόσθετα, η εκ παραλλήλου εισαγωγή του θεσμού της δικαστικής μεσολάβησης με τον Ν. 4055/2012 ολοκληρώνει ένα ευρύ πλέγμα διατάξεων οι οποίες λειτουργούν συμπληρωματικά δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να παρέχεται στον πολίτη η δυνατότητα να κινηθεί εκτός της δικαστικής οδού για την επίλυση των διαφορών που τον απασχολούν.
Ειδικά δε για τη δικαστική μεσολάβηση, τα πρώτα αποτελέσματα κρίνονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά καθώς από την ενεργοποίηση του συγκεκριμένου θεσμού μόλις το Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους, ικανοποιητικός αριθμός υποθέσεων έχουν υποβληθεί σε δικαστική μεσολάβηση και σημαντικό ποσοστό αυτών έχουν επιλυθεί, χωρίς την προσφυγή στα δικαστήρια, γεγονός, το οποίο μπορούν να επιβεβαιώσουν και οι συμμετέχοντες στην σημερινή ημερίδα δικαστικοί λειτουργοί.
Πέραν, όμως, των ανωτέρω, προκειμένου ο θεσμός της διαμεσολάβησης να εμπεδωθεί στη συνείδηση όλων των πολιτών ως ουσιαστικός εξωδικαστικός τρόπος επίλυσης των διαφορών τους και να εξασφαλισθεί η αναγκαία υποστήριξη της διαμεσολάβησης από την κοινωνία, είναι σημαντική η δημοσιοποίηση και επικοινωνία του θεσμού καθώς και η ενημέρωση των πολιτών και όλων των επαγγελματικών και επιχειρηματικών κλάδων, σχετικά με το θεσμό της διαμεσολάβησης και τα σημαντικά θετικά οφέλη αυτού.
Στα πλαίσια αυτά, είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω ότι εντάχθηκαν στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» του Υπουργείου Εργασίας, συγκεκριμένες δράσεις για την προώθηση του θεσμού της διαμεσολάβησης, που κατατείνουν αφενός στην εκπαίδευση εκπαιδευτών διαμεσολαβητών αλλά και στη διενέργεια σειράς ενημερωτικών και εκπαιδευτικών ημερίδων και σεμιναρίων, τα οποία θα απευθύνονται σε δικηγόρους, επαγγελματίες, δικαστές αλλά και πολίτες.
Παράλληλα, σε συνεργασία και με την πολύτιμη συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είμαστε στη διαδικασία υλοποίησης ενός φιλόδοξου προγράμματος ευρείας προώθησης και δημοσιότητας του θεσμού της διαμεσολάβησης, με τη έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων, την μετάδοση ραδιοφωνικών μηνυμάτων αλλά και τη χρήση νέων τεχνολογιών.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι με όλες τις ανωτέρω πρωτοβουλίες, η Ελληνική κοινωνία θα αγκαλιάσει και υποστηρίξει το θεσμό της διαμεσολάβησης. Πλην, όμως, όλες οι ανωτέρω προσπάθειες θα πρέπει να συνοδεύονται και από την εκ μέρους όλων μας υιοθέτηση μιας νέας νομικής κουλτούρας.
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, ο θεσμός της διαμεσολάβησης αποτελεί πραγματικά καινοτομία και εισάγει νέα ήθη νομικού πολιτισμού. Θα πρέπει, επιτέλους, όλοι μας, οι πολίτες, οι δικηγόροι και γενικά ο νομικός κόσμος να αλλάξουμε την κατεστημένη νοοτροπία σχετικά με τον τρόπο επίλυσης οιωνδήποτε διαφορών και να υιοθετήσουμε μια νέα πιο γόνιμη και δημιουργική προσέγγιση, η οποία θα επικεντρώνεται και θα αναδεικνύει τη σύνθεση των αντίθετων απόψεων και δεν θα περιορίζεται σε στείρες αντιπαραθέσεις εντός των Δικαστικών αιθουσών, ώστε ο θεσμός της διαμεσολάβησης να καταστεί νομικό κεκτημένο για την επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όπως η διαμεσολάβηση είναι μια ζωντανή διαδικασία, έτσι και οι πρωτοβουλίες του Υπουργείου δεν περιορίζονται στην έκδοση των προβλεπόμενων Υπουργικών Αποφάσεων αλλά υπάρχει συνεχής και διαρκής προσπάθεια, προκειμένου ο θεσμός της διαμεσολάβησης να εξελίσσεται και βελτιώνεται αλλά και ενδεχόμενα να επεκτείνεται και σε άλλες κατηγορίες διαφορών, προς το σκοπό ταχύτερης επίλυσης των υποθέσεων και αποσυμφόρησης των Δικαστηρίων.
Ήδη εδώ και ένα έτος, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια, η οποία έχει πλέον ενταχθεί στους σκοπούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ομάδας Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό τον κ. Reichenbach, της οποίας η συνδρομή αναγνωρίζεται ως εξαιρετικά πολύτιμη και η οποία ως στόχο και σκοπό έχει Κράτη- Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα οποία ο θεσμός της διαμεσολάβησης έχει εγκαθιδρυθεί, να συμβάλλουν στην προσπάθεια της Ελλάδος για τη καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότερη λειτουργία και οργάνωση του θεσμού της διαμεσολάβησης με την ανταλλαγή καλών πρακτικών και τη μετάδοση τεχνογνωσίας και πολύτιμης εμπειρίας.
Παρά την ύπαρξη σημαντικών διαφορών μεταξύ των συστημάτων διαμεσολάβησης, τα οποία εφαρμόζονται στα Κράτη-Μέλη, όντας προσαρμοσμένα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έκαστης χώρας, με επισκέψεις σε χώρες, στις οποίες ο θεσμός της διαμεσολάβησης είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος, με επισκέψεις σε Κράτη –Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είχαμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε από κοντά καλές πρακτικές, που μπορούν άμεσα ή μεσοπρόθεσμα να υιοθετηθούν και στην Ελλάδα, προς το σκοπό της αρτιότερης και πιο αποτελεσματικής λειτουργίας του θεσμού της διαμεσολάβησης. Για να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της διαμεσολάβησης από ειδικά εκπαιδευμένους υπάλληλους του Υπουργείου Δικαιοσύνης σε υποθέσεις μικροδιαφορών που εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Παράλληλα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εξετάζει τη δυνατότητα εισαγωγής του θεσμού της διαμεσολάβησης, ως εναλλακτικού τρόπου επίλυσης διαφορών και σε άλλες κατηγορίες υποθέσεων που δεν εμφανίζουν έντονο το στοιχείο της αντιδικίας. Ενδεικτικά, να αναφέρω ότι το Υπουργείο επεξεργάζεται την περίπτωση, στις υποθέσεις του νόμου 3869/2010 για τη ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, να εισαχθεί ένα μοντέλο διαμεσολάβησης, προσαρμοσμένο, βεβαίως, στις ιδιαιτερότητες των υποθέσεων αυτών, καθώς πιστεύουμε ότι μπορεί πραγματικά να συμβάλλει στη μείωση του αριθμού των υποθέσεων που εισάγονται στα Δικαστήρια, ιδιαίτερα δε για εκείνες τις υποθέσεις, στις οποίες τα μέρη πραγματικά επιθυμούν την διαμόρφωση μιας συμφωνίας, που θα είναι επωφελής εκατέρωθεν.
Συμπερασματικά, ο θεσμός της διαμεσολάβησης δεν αποτελεί πανάκεια και λύση σε όλα τα χρονίζοντα προβλήματα της Δικαιοσύνης.
Συνιστά, ωστόσο, τον πλέον σύγχρονος και αποτελεσματικός μηχανισμός επίλυσης ιδιωτικών διαφορών μακριά από τις αίθουσες των υπερφορτωμένων Δικαστηρίων δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας δικαίου και ταχείας διευθέτησης ιδιωτικών συγκρούσεων συμφερόντων, συνθήκες οι οποίες παρουσιάζουν θεμελιώδη σημασία για τον χώρο της ιδιωτικής οικονομίας και την υποστήριξη των επενδύσεων που τόσο ανάγκη έχει σήμερα η Χώρα μας.
Ως εκ τούτου, η διαμεσολάβηση εντάσσεται και μάλιστα οφείλει να κατέχει πρωταρχική θέση στο γενικότερο σχέδιο δράσης για την ανοικοδόμησης της ελληνικής Δικαιοσύνης και την διαμόρφωση ενός νομικού πολιτισμού, που θα εδράζεται και θα βασίζεται στη σύνθεση αντιτιθέμενων συμφερόντων μέσα από γόνιμη συζήτηση και ειλικρινή διαπραγμάτευση, εκτός δικονομικών στεγανών.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμότερες ευχές μου για την επιτυχία του διήμερου Εργαστηρίου, προς τον σκοπό της προαγωγής της διαμεσολάβησης, εκφράζοντας παράλληλα τη βεβαιότητά μου ότι εκδηλώσεις σαν κι αυτή συμβάλλουν αποφασιστικά στην εμπέδωση και την πρακτική επιτυχία του θεσμού.
Σας ευχαριστώ