Τα τεράστια προβλήματα που προκαλεί και στον τομέα της Οικονομίας, η μεγάλη καθυστέρηση της απονομής της Δικαιοσύνης στη χώρα μας, αναλύθηκαν στο πλαίσιο ημερίδας, που πραγματοποιήθηκε στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΒΕΑ), με την συμμετοχή πολλών εγκρίτων νομικών, αλλά και εκπροσώπων του οικονομικού – επιχειρηματικού κόσμου.

Την ημερίδα με θέμα “Απονομή της Δικαιοσύνης και Οικονομία” διοργάνωσε η Κίνηση Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης, μαζί με το ΕΒΕΑ, τον Εμπορικό Σύλλογο Αθηνών και με την συμμετοχή του ΣΕΒ, ενώ βασικοί ομιλητές ήταν η Χαρούλα Απαλαγάκη (καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ και Acting γενική διευθύντρια της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών), ο Παναγιώτης Περάκης (πρόεδρος CCBE, του φορέα, δηλαδή, εκπροσώπησης των Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων), ο Δημήτρης Βερβεσός (πρόεδρος της Ολομέλειας των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών), η Φαίη Μακαντάση (διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις), ο δικηγόρος Νικόλας Κανελλόπουλος (πρόεδρος του Ινστιτούτου για την Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικιαίου – EPLO) και ο Μιχάλης Μητσόπουλος (διευθυντής τομέα επιχειρηματικού περιβάλλοντος και ρυθμιστικών πολιτικών του ΣΕΒ).

Την τρίωρη εκδήλωση προλόγισαν η πρόεδρος του ΕΒΕΑ Σοφία Κουνενάκη- Εφραίμογλου και ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών Σταύρος Καφούνης, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης Πάνος Αλεξανδρής. Την εκδήλωση, όπως και την ζωηρή συζήτηση που ακολούθησε και μεταδόθηκε ζωντανά από τις ιστοσελίδες protothema.gr και dikastiko.gr, συντόνισε ο δημοσιογράφος Τάκης Τσιμπούκης.

Η Δικαιοσύνη «δεν πρέπει να λειτουργεί ως φρένο για την ανάπτυξη»

Η κυρία Κουνενάκη -Εφραίμογλου και ο κ. Καφούνης επισήμαναν την τεράστια σημασία που έχει για την κοινωνία, αλλά και για τις επιχειρήσεις και την Οικονομία γενικότερα, η ταχύτητα και η λειτουργία ενός ασφαλούς συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης.

Η πρόεδρος ΕΒΕΑ τόνισε ιδιαίτερα τις προσπάθειες προώθησης της ταχείας επίλυσης διαφορών μέσω και των διαιτητικών δικαστηρίων, αλλά και του κέντρου διαμεσολάβησης, ενώ ο κ. Καφούνης σημείωσε ότι είναι κρίμα να χρειάζονται πάνω από 4,5 χρόνια για να τελεσιδικήσει μια υπόθεση που σχετίζεται με επιχειρήσεις (όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα του ΣΕΒ).

Πρόσθεσε ότι δεν πρέπει η Δικαιοσύνη να λειτουργεί ως φρένο για την ανάπτυξη, τονίζοντας τον σημαντικό ρόλο που έχει η ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης για την Οικονομία και την προσέλκυση επενδύσεων, αλλά και την ανάγκη για ανάληψη καινοτόμων δράσεων και ενίσχυση της ψηφιοποίησης.

Διαχρονικό πρόβλημα περίπου από το 1830

Χαιρετίζοντας ο κ. Αλεξανδρής ως εξαιρετική την πρωτοβουλία της Κίνησης Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης είπε ότι το πρόβλημα της καθυστέρησης είναι ένα θέμα διαχρονικό που κρατά σχεδόν από την απελευθέρωση της χώρας, περίπου από το 1830. Αναφερόμενος σε σχετικές τοποθετήσεις του υπουργού Δικαιοσύνης Νικόλαου Δημητρακόπουλου το 1910, επισήμανε το νόημα των λόγων του, ότι δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη, αν δεν υπάρχει ταχεία και αποτελεσματική απονομή της Δικαιοσύνης.

Ο γενικός γραμματέας επισήμανε το τρέχον πρόγραμμα του υπουργείου ύψους 700 εκατ. ευρώ (με Ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση) για ανέγερση, αλλά και ανακαίνιση εννέα δικαστικών κτιρίων, αλλά και την δημιουργία Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων, που θα δώσει σύντομα 500 δικαστικούς υπαλλήλους, επιφυλασσόμενος για το πόσο ικανοποιητικές θα είναι οι αποδοχές τους.

Σημείωσε τα κενά στον χώρο της Δικαιοσύνης, τονίζοντας ότι χρειάζεται και περισσότερος κόσμος, αλλά και περισσότερη προσπάθεια, ενώ πρόσθεσε ότι είναι λίγοι που δε κάνουν την δουλειά τους και χαλούν και την δουλειά των υπολοίπων. Επέκρινε το γεγονός ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης διαθέτει μόνο 165 υπαλλήλους για τις πολλές χιλιάδες δικαστών, δικηγόρων, δικαστικών υπαλλήλων, δικαστικών επιμελητών, συμβολαιογράφων, κ.λπ., καθώς και το ότι το Ταμείο Χρηματοδότησης Δικαστικών Κτιρίων (ΤΑΧΔΙΚ), που έχει αναλάβει και τη Νομική Βοήθεια και την Διαμεσολάβηση, έχει μεγάλα κενά σε υπαλλήλους και μέσω της εθελοντικής κινητικότητας, δεν έρχεται κανείς στις υπηρεσίες του υπουργείου.

Διαιτησία, ψηφιοποίηση και εκσυγχρονισμός

Η κ. Απαλαγάκη ανέφερε ότι πολλοί δικαστές όταν ακούν για καθυστέρηση και επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης, δυσανασχετούν. Σημείωσε ότι στην ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος η καθυστέρηση αυτή καταγράφεται ως ένα διαχρονικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα, ενώ στην τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ αναφέρεται η μεγάλη πρόοδος της χώρας μας στην ψηφιοποίηση της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και ότι έχουμε σημαντικό πρόβλημα καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης.

Αναφέρθηκε επίσης η καθηγήτρια στην ανάγκη η Πολιτεία να απλοποιήσει τη νομοθεσία και τις διαφορές, να ενισχύσει τις υλικοτεχνικές υποδομές, να καταστήσει πιο ανθρώπινους τους όρους λειτουργίας της Δικαιοσύνης, να εκσυγχρονίσει και βελτιώσει την Δημόσια Διοίκηση, ώστε να περιοριστούν οι σχετικές αντιδικίες.

Σημείωσε ότι η Διαιτησία είναι μια γρήγορη διαδικασία, αλλά έχει το μειονέκτημα του μεγαλύτερου κόστους, ενώ τόνισε ότι την εντυπωσιάζει η απραξία του επιχειρηματικού κόσμου στο να οδηγήσει υποθέσεις στην διαδικασία της διαμεσολάβησης που ενώ είναι απλή και προσιτή, δεν έχει αγκαλιαστεί σοβαρά στην Ελλάδα.

Ο κ. Περάκης, αντλώντας στοιχεία από σχετικές εκθέσεις και καταμετρήσεις Ευρωπαϊκών οργάνων και φορέων (EU Justice Scoreboard), σημείωσε το πόσο χαμηλά βρίσκεται η χώρα μας στους σχετικούς πίνακες λόγω καθυστερήσεων σε υποθέσεις ανταγωνισμού και προστασίας καταναλωτή, ευρισκόμενη στα τελευταία σκαλοπάτια όσον αφορά σε πληθώρα υποθέσεων (κυρίως διοικητικών), αλλά και στην χρήση της τεχνολογίας στην Δικαιοσύνη και την παροχή πληροφοριών προς το κοινό on line για το δικαστικό σύστημα.

Επισήμανε ακόμα ότι λείπει η βούληση της Πολιτείας για λύσεις αυτονόητες, ότι χρειάζονται γραμματείς, βοηθοί δικαστών και ψηφιοποίηση παντού, αλλά και εκπαίδευση για το δικαστικό management, καθώς δεν μπορεί οι δικαστές να μην ξέρουν πώς να διοικούν τα δικαστήριά τους. Τόνισε ότι κάθε δικαστήριο πρέπει να έχει ένα site που να δημοσιοποιεί πόσες υποθέσεις εισήχθησαν, πόσες εκδικάστηκαν και ολοκληρώθηκαν και σε πόσο χρόνο, για να γνωρίζει η κοινωνία τί γίνεται και να μπορεί να πιέσει για καλύτερα αποτελέσματα. Κατέληξε ότι πρέπει να αποφευχθεί ο εθισμός στο φαινόμενο των καθυστερήσεων, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να εθιστούμε στο μικρόβιο της ολιγάρκειας, αλλά πρέπει να αφυπνιστούν οι βασικοί παίκτες, δηλαδή δικαστές και δικηγόροι.

Μεγάλο πρόβλημα να προσδιοριστούν οι πολιτικές δίκες

Ο κ. Βερβεσός ανέλυσε διάφορα στατιστικά στοιχεία καθυστερήσεων, επισημαίνοντας το πολύ μεγάλο πρόβλημα στον προσδιορισμό υποθέσεων στις πολιτικές δίκες μετά από 3 χρόνια, παρ’ όλον ότι θυσιάστηκε η διαδικασία της εμμάρτυρης απόδειξης και τελικά βοηθήθηκαν οι δικαστές να μην παίρνουν δικογραφίες στο σπίτι.

Σημείωσε το αρνητικό φαινόμενο προσδιορισμού εφέσεων για το 2025, αλλά και το 2027 σε υποθέσεις καθημερινής φύσης, αλλά και του προσδιορισμού ανακοπών κατά πλειστηριασμών, ακόμα και για το 2028 (!), τονίζοντας ότι αν χρειάζεται, ας έλθουν στα δικαστήρια της Αθήνας, δικαστές από περιφερειακά δικαστήρια.

Πρόσθεσε ότι η προκαταρκτική εξέταση στην Ποινική Δικαιοσύνη έφερε επιβράδυνση, αντί για επιτάχυνση, ότι υπάρχουν διαδικασίες που κρατούν 3-4 χρόνια και γι’ αυτό η προκαταρκτική δεν έχει πλέον νόημα ύπαρξης και πρέπει να καταργηθεί και να αντικατασταθεί από προανάκριση, ανάκριση κι έκδοση βουλεύματος. Επικρίνοντας τις μεγάλες καθυστερήσεις και τις πολλές αναβολές στο ΣτΕ, όπου μία απόφαση χρειάζεται ακόμα και 7 χρόνια, είπε ότι πρέπει να μετονομαστεί σε ‘Αρνησιδικείο’.

Σημείωσε ακόμα ο κ. Βερβεσός ότι η πιλοτική δίκη δεν επέλυσε το πρόβλημα, ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη δικαστικών υπαλλήλων, προσθέτοντας ότι έχουν γίνει κάποια βήματα με τους 20 δικαστές που απομάκρυνε ο Άρειος Πάγος, με κάποιες αλλαγές που έγιναν στον Οργανισμό των Δικαστηρίων, αλλά ότι το σημερινό σύστημα εξακολουθεί να μην λειτουργεί προς όφελος κανενός, ούτε για τους δικαστές, ούτε για τους δικηγόρους, ούτε για τους διαδίκους.

Ζήτησε να κοπεί το επίδομα παραγωγικότητας που δίνεται σε όλους για την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης και να το παίρνουν μόνο όσοι δικαστές έχουν πράγματι σημαντικό έργο να επιδείξουν, τονίζοντας ότι τότε θα δείτε πώς θα επιταχυνθεί η απονομή της Δικαιοσύνης.

Πρότεινε επίσης τον περιορισμό των δικαστικών διακοπών, γιατί είναι πολύ μεγάλο διάστημα, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να υπάρχει ταμπού σε αυτά τα θέματα, αλλά ότι πρέπει όλοι οι φορείς να κάνουν πίσω ένα βήμα σε συντεχνιακά θέματα για να υπάρξει αποτέλεσμα, διαβεβαιώνοντας ότι είναι ο δικηγορικός κλάδος ώριμος και έτοιμος να αναλάβει τις ευθύνες του.

Πολυνομία και κακονομία

Η κ. Μακαντάση επισήμανε το πρόβλημα της πολυνομίας και κακονομίας και από έρευνες της ΔιαΝΕΟσις επισήμανε ότι το διάστημα 2001-2016 είχαμε 1.569 νόμους, 3.585 Προεδρικά Διατάγματα, 22.045 εξουσιοδοτήσεις και 65.000 σελίδες νομοθεσίας. Ειδικά στον φορολογικό τομέα υπήρξαν 37 νομοσχέδια, 722 εξουσιοδοτήσεις, 109 μεταβατικές διατάξεις και άλλες 273 ρυθμίσεις φορολογικών θεμάτων διάσπαρτες σε διάφορα νομοσχέδια, ενώ για την εξήγησή τους εκδόθηκαν περίπου 200 υπουργικές εγκύκλιοι ανά έτος.

Σημείωσε επίσης η κ. Μακαντάση ότι στην χώρα μας υπάρχει από τις χειρότερες αναλογίες αριθμού δικαστικών υπαλλήλων ανά δικαστή, σε αναλογία μόλις 1,5:1 το 2016, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι 3,9:1.

Πρόσθεσε επίσης ότι στην Ελλάδα των 10 εκατ. κατοίκων υπάρχουν 63 πολιτικά και ποινικά Πρωτοδικεία και 19 Εφετεία, ενώ στη Γερμανία των άνω των 80 εκατ. κατοίκων υπάρχουν 24 Εφετεία και στην Ολλανδία των 16 εκατ. κατοίκων, μόνο 5 Εφετεία. Παράλληλα η χώρα μας έχει τα περισσότερα Διοικητικά Δικαστήρια σε αναλογία πληθυσμού, σε σύγκριση με άλλες χώρες με παρόμοιο πληθυσμό (σε Αυστρία, Πορτογαλία, Σουηδία υπάρχουν 9, 16 και 12 Διοικητικά Πρωτοδικεία, αντίστοιχα), αρκετά από τα οποία είναι υποστελεχωμένα και στεγάζονται σε κτίρια ακατάλληλα, με μισθώματα που πολλές φορές φθάνουν τις 100.000 ευρώ.

Επισήμανε, παράλληλα, την ανάγκη θέσπισης ενός δικαστικού ‘Καλλικράτη’, αλλά και της αξιοποίησης της τεχνολογίας ακόμα και στις συνεδριάσεις, καθώς και της εκπαίδευσης των δικαστών στο πώς να διοικούν τα δικαστήρια για να μην αναλαμβάνεται στα περιφερειακά δικαστήρια με μόνο κριτήριο την αρχαιότητα.

Παραγωγικότητα, διαδικασίες και εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου

Ο κ. Κανελλόπουλος επισήμανε τον κομβικό ρόλο που έχει η αποτελεσματική και ταχεία λειτουργία της Δικαιοσύνης για την οικονομική ζωή μιάς χώρας και την αντιμετώπιση της διαφθοράς.

Τόνισε την ανάγκη να αυξηθεί η παραγωγικότητα, να απλοποιηθούν οι διαδικασίες, ζητώντας την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου, γιατί υπάρχει πλήθος αναχρονιστικών διαδικασιών που πρέπει να αντικατασταθούν με ένα πλέγμα τολμηρών και εκτεταμένων ρυθμίσεων.

Σημείωσε επίσης την ανάγκη ενίσχυσης της ποινικής συνδιαλλαγής και της διαπραγμάτευσης, παρατηρώντας ότι ενώ έχει θεσπιστεί, βρίσκεται ουσιαστικά σε αδράνεια, λόγω του θεσμικού φόβου του εισαγγελέα που διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο. Πρόσθεσε ακόμα ότι πρέπει να φέρουμε τον πολίτη και την επιχείρηση κοντά στον εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών για να δει τα οφέλη.

Επέκρινε τις καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των δικαστηρίων, τονίζοντας ότι είναι απαραίτητοι άνθρωποι εξειδικευμένοι στην πληροφορική. Συμφώνησε στην ανάγκη δημιουργίας δικαστικού ‘Καλλικράτη’, ανάλογα με τον όγκο των υποθέσεων σε κάθε περιοχή, τονίζοντας ότι υπάρχει Διοικητικό Πρωτοδικείο που συνεδριάζει 7 φορές τον χρόνο και ότι σε ένα περιφερειακό Πρωτοδικείο με 5 δικαστές, καταγράφηκαν μόλις 11 ώρες δικαστηριακής απομαγνητοφώνησης τον χρόνο! Γνωστοποίησε επίσης ότι υπάρχουν Διοικητικά Δικαστήρια στην περιφέρεια, όπου δεν πάνε οι δικαστές και την διοίκηση ασκούν δικαστικοί υπάλληλοι! Κατέληξε δε ότι χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας, δράσης και τρόπου εργασίας, ένας νέος νομικός πολιτισμός.

Τέλος, ο κ. Μητσόπουλος αναφέρθηκε στην πολυνομία και κακονομία και στην μεγάλη σημασία του χρόνου απονομής της Δικαιοσύνης, τονίζοντας ότι έτσι ενθαρρύνεται ο κακόπιστος να μην αναζητεί την επίλυση των υποθέσεων και η κοινωνία ενθαρρύνεται να μην λειτουργεί νόμιμα και καλόπιστα. Σημείωσε ακόμα ότι έχουν γίνει τελευταία κάποια βήματα στην Ελλάδα, αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν.

Κριτική στις τράπεζες

Στη συζήτηση που ακολούθησε μετά τις ομιλίες επισημάνθηκε ότι οι Τράπεζες αποφεύγουν την διαδικασία της Διαμεσολάβησης, καθώς και ότι στο παρελθόν είχαν επιδείξει μικρόνοια και δεν είχαν συναινέσει στο να προχωρήσουν διαδικασίες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στους Δικηγορικούς Συλλόγους.

Η δικηγόρος Ελένη Τροβά εκ των συνιδρυτών της Κίνησης Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης επισήμανε την ανάγκη να αναδειχθεί ποιος είναι ο λόγος των καθυστερήσεων, ποιος είναι εκείνος που έχει συμφέρον για την καθυστέρηση, καθώς αυτή δεν συνδέεται μόνο με την παθογένεια του συστήματος. Πρόσθεσε ότι π.χ. ο ποινικός, συχνά δεν θέλει την απόφαση, αλλά ψάχνει την παραγραφή. Τόνισε επίσης ότι πολλοί προτείνουν την διαιτησία ως λύση, αλλά και αυτή πολλές φορές αργεί, όπως στην περίπτωση της υποθαλάσσιας σήραγγας στη Β. Ελλάδα που χρειάστηκε πάνω από 10 χρόνια για την επίλυση της διαφοράς.

Η κ. Απαλαγάκη, απαντώντας, τόνισε ότι το ποσοστό ευθύνης των διαδίκων είναι τεράστιο, καθώς υπάρχουν διάδικοι που εξαντλούν τα πάντα, παίζουν καθυστερήσεις γιατί κάποιοι επωφελούνται από αυτές. Διαπιστώνοντας ότι το σύστημα είναι στημένο για να παίζει καθυστερήσεις, πρότεινε την αυστηρή τήρηση ορισμένων προθεσμιών, με απειλή απώλειας του δικαιώματος σε περίπτωση παρέλευσής τους. Σημείωσε δε ότι είναι ακόμα μακριά από το DNA μας η διαδικασία της διαμεσολάβησης. Άλλοι νομικοί παρατήρησαν ότι οι καθυστερήσεις τελικά λειτουργούν υπέρ των ποινικών κατηγορουμένων και των στρατηγικών οφειλετών.

Κλείνοντας την εκδήλωση, ο κ. Καφούνης, αποδεχόμενος σχετική πρόταση νομικών προς τον οικονομικό κόσμο, είπε ότι ως οικονομικοί φορείς πρέπει να αναδείξουμε αναλυτικά τις επιπτώσεις που έχει στην οικονομία η καθυστέρηση απονομής της Δικαιοσύνης και ταυτόχρονα να πιέσουμε την Πολιτεία να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα που θα καταστήσουν ταχύτερη την απονομή της.