ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΓΓ ΥΔΔΑΔ
ΣΤΟ WORKSHOR ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ
30-6-2012
Αξιότιμη κα. Αντιπρόεδρε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Επίτροπο για τη Δικαιοσύνη
Αξιότιμη κα. Αντιπρόεδρε του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Αξιότιμη κα. Διευθύντρια της Γενικής Διεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,
Αξιότιμε κε. Πρόεδρε του Εφετείου Αθηνών,
Αξιότιμε κε. Συνήγορε του Καταναλωτή,
Αξιότιμοι κ.κ. Καθηγητές,
Εκ μέρους του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Υπουργού κου Αντώνη Ρουπακιώτη, έχω την τιμή να χαιρετίσω τη σημερινή ημερίδα με θέμα “Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα: Ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο και πρακτική”, η οποία συνδιοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η οποία αποτελεί την πρώτη από μια σειρά ημερίδων που θα πραγματοποιηθούν σε πόλεις της Ελλάδα.
Η σημερινή ημερίδα διεξάγεται σε μια εποχή δύσκολη, απαιτητική και γεμάτη μεγάλες προκλήσεις για την Ελληνική Δικαιοσύνη και η θεματική της, σχετικά με το Ευρωπαϊκό και Εθνικό θεσμικό πλαίσιο της διαμεσολάβησης και την πρακτική εφαρμογή της στην Ελλάδα, εμφανίζεται πιο επίκαιρη από ποτέ.
Όλοι μας άλλωστε αναγνωρίζουμε τις καθυστερήσεις, που παρατηρούνται στην απονομή της Δικαιοσύνης και οδηγούν σε πολλές περιπτώσεις σε φαινόμενα «αρνησιδικίας». Όλοι μας παραδεχόμαστε και διαπιστώνουμε τα χρόνια προβλήματα των Ελληνικών Δικαστηρίων και τις δυσλειτουργίες που επιτείνουν το αίσθημα ατιμωρησίας και έλλειψης δικαίου για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Κατά συνέπεια, η εξεύρεση εναλλακτικών τρόπων, που θα συμβάλλουν στην ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης και την αποσυμφόρηση των Ελληνικών Δικαστηρίων είναι πιο επιτακτική από ποτέ και αποτελεί απαίτηση της κοινωνίας των πολιτών αλλά και των παραγωγικών φορέων και δυνάμεων του τόπου.
Η επιτακτική αυτή ανάγκη παροχής σε όλους τους πολίτες ευέλικτων μηχανισμών επίλυσης ιδιωτικών διαφορών επιβεβαιώνει τη σπουδαιότητα της σημερινής ημερίδας και τη σημασία των απόψεων που θα παρουσιάσουν οι εκλεκτοί και εξειδικευμένοι εισηγητές.
Για το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η αντιμετώπιση των σημαντικών καθυστερήσεων στην απονομή της Δικαιοσύνης αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, ώστε να αποκατασταθεί εκ νέου η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του Έλληνα πολίτη και της Δικαιοσύνης.
Οι προσπάθειες του Υπουργείου δεν εξαντλούνται μόνο στην ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών και την εισαγωγή διατάξεων προς το σκοπό αυτό, αλλά επεκτείνονται και στην προώθηση και ενεργοποίηση αποτελεσματικών μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών.
Στο πλαίσιο αυτό, ο θεσμός της διαμεσολάβησης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα όπλα στη φαρέτρα του Υπουργείου, ο οποίος θεωρούμε ότι θα συμβάλλει αποφασιστικά στην ταχύτερη επίλυση ιδιωτικών διαφορών.
Ο θεσμός της διαμεσολάβησης, που λειτουργεί επιτυχώς σε πολλές έννομες τάξεις του κόσμου, παρουσιάζει σημαντικότατα πλεονεκτήματα, που αναφέρονται κυρίως στην αμεσότητα της διαδικασίας και στο χαμηλό κόστος αυτής, κάνοντάς την ιδιαιτέρως ελκυστική.
Συγκεκριμένα, οι διαφορές για τις οποίες τα μέρη προσφεύγουν στη διαμεσολάβηση, επιλύονται σε σύντομο χρονικό διάστημα, ορισμένων ωρών ή ελάχιστων ημερών. Σε έναν κόσμο, στον οποίο οι έννοιες της αβεβαιότητας και της δικαστικής εκκρεμότητας είναι συνώνυμες καθυστερήσεων και ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας για οποιαδήποτε επένδυση, η ύπαρξη σύγχρονων και ευέλικτων μηχανισμών, μέσω των οποίων οιαδήποτε διαφορά θα λύνεται γρήγορα και με μικρό κόστος, συμβάλλει στην ανάπτυξη και την επιχειρηματικότητα.
Εξίσου δε σημαντικό είναι το γεγονός ότι στη διαδικασία της διαμεσολάβησης, τα μέρη διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της τελικής κοινής απόφασης επίλυσης της διαφοράς. Αντίθετα με τα Δικαστήρια αλλά και άλλους θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης, όπως η διαιτησία, στις οποίες ο Δικαστής ή ο Διαιτητής ως τρίτο αντικειμενικό πρόσωπο, κρίνει επί της διαφοράς και την απόφαση του οποίου τα μέρη δεσμεύονται να σεβαστούν, στη διαμεσολάβηση, η τελική απόφαση αποτελεί προϊόν της διαπραγμάτευσης των ίδιων των μερών, που συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της απόφασης, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαιτέρως υψηλά τα ποσοστά υλοποίησης των αποφάσεων της διαμεσολάβησης, καθώς αυτές ακριβώς οι αποφάσεις αποτελούν προϊόν της ελεύθερης βούλησης και προσέγγισης των ίδιων των μερών. Σε κάθε δε περίπτωση, η εκ του αποτελέσματος επιτυχία μιας διαμεσολάβησης εξασφαλίζει κοινωνική ειρήνη και αρμονικές σχέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, σε αντίθεση με τη δικαστική απόφαση, η οποία εκδίδεται μετά από πολυετή διαμάχη και δημιουργεί σχέση νικητή- ηττημένου μεταξύ των διαδίκων μέρων, με ο,τι αυτό συνεπάγεται.
Η δε αποδοτικότητα του θεσμού προκύπτει και αποδεικνύεται από τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας του σε όλον τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, ο νομοθέτης κατά την ενσωμάτωση της υπ’ αρ. 2008/52 Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, με το νόμο 3898/2010 για τη διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, επέλεξε ένα νομικό καθεστώς, προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής έννομης τάξης, ώστε να εξασφαλισθεί η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη διείσδυση του θεσμού στην Ελλάδα, καθώς αποτελεί πραγματικά καινοτομία και εισάγει νέα ήθη νομικού πολιτισμού, μακριά από στείρες αντιδικίες και τις Δικαστικές αίθουσες.
Εντός του ανωτέρω θεσμικού πλαισίου του νόμου 3898/2010, το τελευταίο έτος, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, προέβη σε όλες τις προσήκουσες ενέργειες και στην έκδοση των απαραίτητων Αποφάσεων για την ενεργοποίηση και λειτουργία του θεσμού της διαμεσολάβησης.
Συγκεκριμένα, το Δεκέμβριο του 2011, εκδόθηκε το υπ’ αρ. 123/2011 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ Α’ 255/9-12-2011), με το οποίο καθορίσθηκαν οι όροι και προϋποθέσεις αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών, οι οποίοι σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου 3898/2010, είναι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, που συστήνονται από τουλάχιστον ένα Δικηγορικό Σύλλογο και τουλάχιστον ένα Επιμελητήριο και αποτελούν τους αποκλειστικούς φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης διαμεσολαβητών και παρέχουν τα εχέγγυα για την άρτια εκπαίδευση των υποψηφίων διαμεσολαβητών, γεγονός που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του θεσμού.
Ως συνέπεια του ανωτέρω Προεδρικού Διατάγματος, σήμερα είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουν ήδη συσταθεί οι φορείς κατάρτισης από τους Δικηγορικούς Συλλόγους Αθηνών, Πειραιά και Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με κατά τόπους Επιμελητήρια, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται στο στάδιο της λήψης των απαραίτητων αδειών. Ευελπιστούμε δε ότι με το νέο Δικαστικό έτος θα ξεκινήσει η εκπαίδευση των πρώτων διαμεσολαβητών.
Παράλληλα, με την υπ’ αρ. 109087/12-12-2011 απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, (ΦΕΚ ΥΟΔΔ’ 436/14-12-2011), συγκροτήθηκε η Επιτροπή Πιστοποίησης Διαμεσολαβητών, που αποτελεί το μόνο θεσμικό όργανο της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα και ακρογωνιαίο λίθο της όλης προσπάθειας. Η Επιτροπή Πιστοποίησης Διαμεσολαβητών, στην οποία προεδρεύει ο Ομότιμος Καθηγητής κ. Λάμπρος Κοτσίρης και μέλη της αποτελούν εκπαιδευμένοι διαμεσολαβητές με βαθειά γνώση και πολυετή εμπειρία σε θέματα διαμεσολάβησης, έχει αναλάβει το έργο της πιστοποίησης των υποψήφιων διαμεσολαβητών και της εν γένει προώθησης της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα.
Τέλος, έχουν ήδη εκδοθεί οι σχετικές υπ’ αρ. 34801 και 34802/24-4-2012 αποφάσεις του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΦΕΚ Β’ 1363/26-4-2012), σχετικά με το οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας τόσο της Επιτροπής Πιστοποίησης Διαμεσολαβητών και της Επιτροπής Εξετάσεων καθώς και η υπ’ αρ. 109088/14-12-2011 (ΦΕΚ Β’ 2824/14-12-2011) απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με τη διαδικασία αναγνώρισης τίτλου διαπίστευσης διαμεσολαβητών και τη θέσπιση του Κώδικα Δεοντολογίας διαπιστευμένων διαμεσολαβητών.
Πλέον η Επιτροπή έχει ξεκινήσει τις εργασίες της και αναμένουμε ότι με το νέο δικαστικό έτος θα έχουν πιστοποιηθεί οι πρώτοι διαμεσολαβητές και θα έχει καταρτιστεί ο πρώτος πίνακας πιστοποιημένων διαμεσολαβητών, ώστε οι πολίτες να μπορούν να προσφεύγουν στο θεσμό της διαμεσολάβηση για την άμεση επίλυση των ιδιωτικών διαφορών τους.
Πέραν, όμως, των ανωτέρω, το πιο σημαντικό, ίσως, στοιχείο για την επιτυχία και εμπέδωση του θεσμού ως εναλλακτικού τρόπου επίλυσης διαφορών, αποτελεί η δημοσιοποίηση και επικοινωνία του θεσμού καθώς και η ενημέρωση των πολιτών και όλων των επαγγελματικών και επιχειρηματικών κλάδων, σχετικά με το θεσμό της διαμεσολάβησης και τα σημαντικά θετικά οφέλη αυτού. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλισθεί η αναγκαία υποστήριξη της διαμεσολάβησης από την κοινωνία.
Στα πλαίσια αυτά, βρίσκεται σε εξέλιξη πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» δράσεων εκπαίδευσης, επικοινωνίας του θεσμού και ενημέρωσης των πολιτών, προς το σκοπό της ευρύτερης δημοσιοποίησης του θεσμού.
Τέλος, η εκ παραλλήλου εισαγωγή του θεσμού της δικαστικής μεσολάβησης με τον Ν. 4055/2012 ολοκληρώνει ένα ευρύ πλέγμα διατάξεων οι οποίες λειτουργούν συμπληρωματικά δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να παρέχεται στον πολίτη η δυνατότητα να κινηθεί εκτός της δικαστικής οδού για την επίλυση των διαφορών που τον απασχολούν.
Όλες, όμως, οι ανωτέρω ενέργειες και προσπάθειες θα φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, μόνον εφόσον συνοδεύονται από την εκ μέρους όλων μας υιοθέτηση μιας νέας νομικής κουλτούρας.
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, ο θεσμός της διαμεσολάβησης αποτελεί πραγματικά καινοτομία και εισάγει νέα ήθη νομικού πολιτισμού. Θα πρέπει, επιτέλους, όλοι μας, οι πολίτες, οι δικηγόροι και γενικά ο νομικός κόσμος να αλλάξουμε την κατεστημένη νοοτροπία σχετικά με τον τρόπο επίλυσης οιωνδήποτε διαφορών και να υιοθετήσουμε μια νέα πιο γόνιμη και δημιουργική προσέγγιση, η οποία θα επικεντρώνεται και θα αναδεικνύει τη σύνθεση των αντίθετων απόψεων και δεν θα περιορίζεται σε στείρες αντιπαραθέσεις εντός των Δικαστικών αιθουσών, ώστε ο θεσμός της διαμεσολάβησης να καταστεί νομικό κεκτημένο για την επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών.
Θα πρέπει, τέλος, να σημειώσω ότι οι προσπάθειες του Υπουργείου δεν περιορίζονται στην έκδοση των προβλεπόμενων Υπουργικών Αποφάσεων.
Ήδη από τον Ιούλιο του έτους 2011, ξεκίνησε μια προσπάθεια, η οποία στην πορεία εντάχθηκε στους σκοπούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ομάδας Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό τον κ. Reichenbach, της οποίας η συνδρομή αναγνωρίζεται ως εξαιρετικά πολύτιμη. Η προσπάθεια αυτή στόχο και σκοπό έχει Κράτη- Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα οποία ο θεσμός της διαμεσολάβησης έχει εγκαθιδρυθεί, να συμβάλλουν στην προσπάθεια της Ελλάδος για τη καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότερη λειτουργία και οργάνωση του θεσμού της διαμεσολάβησης με την ανταλλαγή καλών πρακτικών και τη μετάδοση τεχνογνωσίας και πολύτιμης εμπειρίας.
Στα πλαίσια αυτά, με επισκέψεις σε χώρες, στις οποίες ο θεσμός της διαμεσολάβησης είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος, είχαμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε από κοντά το νομικό πλαίσιο και τον τρόπο λειτουργίας του θεσμού της διαμεσολάβησης και της δικαστικής μεσολάβησης, καθώς και πιο προηγμένων μεθόδων διαμεσολάβησης με τη χρήση νέων τεχνολογιών.
Παρά τη διαπίστωση σημαντικών διαφορών μεταξύ των διαφορετικών εφαρμοζόμενων συστημάτων διαμεσολάβησης προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έκαστης χώρας, στις επισκέψεις αυτές είχαμε τη δυνατότητα να συζητήσουμε και να μελετήσουμε στη πράξη καλές πρακτικές, που μπορούν άμεσα ή μεσοπρόθεσμα να υιοθετηθούν και στην Ελλάδα, προς το σκοπό της αρτιότερης και πιο αποτελεσματικής λειτουργίας του θεσμού της διαμεσολάβησης. Για να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της διαμεσολάβησης από ειδικά εκπαιδευμένους υπάλληλους του Υπουργείου Δικαιοσύνης σε υποθέσεις μικροδιαφορών που εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Συμπερασματικά, η διαμεσολάβηση δεν αποτελεί πανάκεια και λύση σε όλα τα χρονίζοντα προβλήματα της Δικαιοσύνης. Συνιστά ωστόσο μία ουσιαστική τομή, που θα συμβάλλει αποφασιστικά στην αποσυμφόρηση των Δικαστηρίων και στην ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης.
Η διαμεσολάβηση, ως ο πλέον σύγχρονος και αποτελεσματικός μηχανισμός επίλυσης ιδιωτικών διαφορών μακριά από τις αίθουσες των υπερφορτωμένων Δικαστηρίων δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας δικαίου και ταχείας διευθέτησης ιδιωτικών συγκρούσεων συμφερόντων, συνθήκες οι οποίες παρουσιάζουν θεμελιώδη σημασία για τον χώρο της ιδιωτικής οικονομίας και την υποστήριξη των επενδύσεων που τόσο ανάγκη έχει σήμερα η Χώρα μας.
Ως εκ τούτου, η διαμεσολάβηση εντάσσεται και μάλιστα οφείλει να κατέχει πρωταρχική θέση στο γενικότερο σχέδιο δράσης για την ανοικοδόμησης της ελληνικής Δικαιοσύνης και την διαμόρφωση ενός ελληνικού νομικού πολιτισμού, της σύνθεσης αντιτιθέμενων συμφερόντων μέσα από γόνιμη συζήτηση και ειλικρινή διαπραγμάτευση εκτός δικονομικών στεγανών.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμότερες ευχές μου για την επιτυχία τόσο της σημερινής ημερίδας όσο και των επόμενων, που θα λάβουν χώρα σε πόλεις της Ελλάδας, πάντοτε προς τον σκοπό της προαγωγής της διαμεσολάβησης, εκφράζοντας παράλληλα τη βεβαιότητά μου ότι εκδηλώσεις σαν κι αυτή συμβάλλουν αποφασιστικά στην εμπέδωση και την πρακτική επιτυχία του θεσμού.
Σας ευχαριστώ